“De wereld wordt niet groter, dus zullen wij moeten inkrimpen”, zegt Javier Arpa, coördinator van The Why Factory van de Faculty of Architecture aan de TU Delft. Met dat idee kregen zijn studenten carte blanche om hun droomhuis te ontwerpen. “De een wilde een bowlingbaan in huis, de ander een zwembad, de derde een dakterras”, vult collega-docent Adrien Ravon aan. “Er was alleen één restrictie: alle ideeën samen moesten in één vaststaand complex passen, een soort enveloppe. Aan de studenten de taak om dat met elkaar voor elkaar te krijgen.”
Wat volgde was een speciaal ontworpen videogame, waarin de studenten moesten onderhandelen om tot een compromis te komen. Daarbij gebruikmakend van verschillende strategieën: praten, ruziemaken, delen, uitbreiden, inkrimpen. Uiteindelijk resulteerde dat in één groot wooncomplex, bestaand uit al die aparte droomhuizen, waarmee iedereen in meer of mindere mate tevreden was, getuige de tevredenheidspercentages bij ieder ontwerp. De oorspronkelijke ideeën moesten flink aangepast worden, anders paste het niet in de ‘enveloppe’. Maar, de een kreeg zijn bowlingbaan, de ander zijn zwembad en de volgende zijn dakterras.
(W)ego
Zo’n droomcomplex werd eind oktober werkelijkheid tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven, waar een één-op-één replica was te bezoeken. Negen verschillende ideeën samengebracht, ieder met een eigen voordeur. “Een niet te onderschatten probleem”, is Arpa van menig. “Want vraag eens om je heen: iedereen wil een eigen voordeur, een uniek adres, niet op A, B of C wonen. Het nadeel van alle hoogbouw is dat iedereen dezelfde ingang gebruikt, mensen identificeren zich niet graag met massabehuizing. Het zijn woningen waar niemand van houdt.”
Daar komt volgend jaar verandering in. Tijdens de Dutch Design Week 2018 moet het eerste beweegbare (W)ego-hotel klaar zijn. “Hoe dat er precies uit komt te zien, weten we nog niet en wat er allemaal automatisch gaat verplaatsen evenmin. Misschien één enkel object, een muur of een vloer, maar dat je op een knop kunt drukken en er ‘iets’ in de ruimte gaat veranderen, dat is waar het om gaat. Je moet érgens beginnen met zo’n idee.”
De uiteindelijke gedachte is een hotel waar je, als je als eerste incheckt, alle kamers tot je beschikking hebt. Komt er een tweede logé, dan verschuift een wand, een vloer of plafond, waardoor de ruimte in tweeën wordt gedeeld, en ga zo bij iedere bezoeker door tot het hotel in alle redelijkheid vol zit.
“Het achterliggende idee blijft dat we flexibel moeten zijn met de beperkte ruimte die we hebben. In de tijd van de Romeinen was je met veertig jaar een bejaarde man, nu is honderd jaar geen unicum meer, de wereldpopulatie blijft groeien, de aarde in die tussentijd geen millimeter.”
“Ik ben vanmorgen naar mijn werk gegaan”, gaat Arpa verder. “Mijn appartement staat de rest van de dag leeg. Hetzelfde geldt voor een schoolgebouw, na vijven is daar niemand meer te vinden, een speelplaats is hooguit twee uur per dag in gebruik. Als de een de ruimte toch niet nodig heeft, laat een ander hem dan gebruiken.”
Barbapapa
Met het (W)ego-project in volle beweging – bijna alle technische middelen zijn voor handen, je moet er alleen flink voor in de buidel tasten -, is er nog een tweede, vele malen complexer en bovenal futuristischer toekomstbeeld ‘Barba’ genaamd. Geïnspireerd door de bekende tekenfilmfiguur Barbapapa, die alles kan worden wat hij wil.
Met Winy Maas, architect en oprichter van The Why Factory, schreef Adrien Ravon het boek ‘Barba’, over het leven in een volledig aangepaste omgeving. Een techniek gebaseerd op nanotechnologie, waarbij de ruimte wordt aangepast aan iedere gewenste vorm. De vraag daarbij: wat kunnen we allemaal als we deze nanodeeltjes, dit intelligente materiaal, toepassen op de architectuur?
Het antwoord is verre toekomstmuziek. Wij stervelingen gaan dit niet meer meemaken. Op zijn vroegst tussen de twee- en vierhonderd jaar, schat Ravon. “Maar nanotechnologie bestaat al, we hoeven het alleen maar toe te passen”, klinkt Ravon hoopvol. Uit zijn boek diept hij een voorbeeld op van een figuurtje dat zich door een vervormbare ruimte beweegt, te vergelijken met een enorme zeepbel. “Hij gebruikt enkel de ruimte die hij nodig heeft, de ruimte die hij zich inbeeldt of vormt met behulp van een app of zijn stem. Overal waar hij is geweest, verdwijnt de ruimte weer, want daar maakt hij op dat moment geen gebruik van. Achter hem blijft enkel een paar meter over als buffer. Wil hij zijn handen gaan wassen, verschijnt er een wasbak op de juiste hoogte, voor een kind idem dito. Wil hij gaan slapen, dan vormt zich een opening in de wand waar hij kan gaan liggen. Valt hij, dan wordt hij opgevangen door de intelligente ruimte, die een stoel onder hem vormt.”
Spielberg
Vooralsnog ziet het Barba-idee er te mooi uit om waar te zijn. En toch zijn de eerste proeven, niet met nano, maar met behulp van de ons veel bekendere elektroden, veelbelovend. Ook uit het boek: een voorbeeld van een beweegbare servet die allerlei gewenste vormen aan kan nemen, op grotere schaal een vloerkleed dat van vorm verandert en een complete flexibele wand. Het kán allemaal al.
Dat het dan toch nog een tijd moet duren voordat alles toepasbaar is, heeft simpelweg met geld te maken. En met het idee van traditioneel huizen bouwen, meent Arpa. “Laat iemand zijn droomvilla tekenen, dan is dat voor een op de tien nog steeds een conventionele doos met vier muren en een puntdak erop. En vooral: alles op zichzelf gericht, egocentrisch.”
Winy Maas wil graag Steven Spielberg eens bellen, weet Arpa. “Om te vertellen dat al zijn toekomstvisies van geen kanten kloppen, zoals dat voor veel sciencefictionfilms geldt. Een van de weinige goede sciencefictionelementen zitten in de tweede Terminator-film, waar de vijand is gemaakt van vloeibaar metaal. Inderdaad, een soort Barbapapa.”
“En de film Her”, vult Ravon aan. “De kleding zag er dan wat seventies uit, het verhaal over een man in de toekomst die verliefd wordt op een intelligent besturingssysteem, is een goed voorbeeld van welke kant het waarschijnlijk wél opgaat.”
Barbamama
De twee ontwerpen, het tastbare, toepasbare en begrijpelijke (W)ego en het nog ongrijpbare, futuristische en moeilijk te vatten Barba: ze hebben veel raakvlakken. De wooncomplexen, de droomhuizen in beide projecten, van de egocentrische gedachte naar het sociale samenspel: ze spelen allebei met de ruimte. Het een hoekig, vooralsnog gemaakt van hout, staal, beton, hier en daar rubber; het ander rond en zacht met vloeibare muren, gemaakt van nanodeeltjes. De eerste stap is nodig om tot de tweede te komen, ook al is dat pas over tweehonderd jaar toepasbaar. Barba is de evolutie van (W)ego.
Nóg een stap verder is Barbamama, waarbij organische elementen, bomen en gewassen, op een Barbapapa-achtige manier worden geproduceerd, alsof zij geboren worden uit een baarmoeder. Die van Barbamama in dit geval.
Spirale d’arrosage
Terug naar nu, naar (W)ego. De praktische kant van bijvoorbeeld een waterleiding, die de ene keer tien, en als de buurman de ruimte van de badkamer nodig heeft voor zijn logeerkamer, ineens dertig meter moet overbruggen. “Telescoopleidingen”, zegt Javier Arpa resoluut. “De techniek bestaat, de enige limiet die we hebben is het beschikbare budget.” Adrien Ravon googelt op zijn laptop: ‘spirale d’arrosage’. Voilà, een spiraaltuinslang. Moeilijker hoeft het echt niet te zijn.
The Why Factory
The Why Factory (W?F) is een denktank en onderzoeksinstituut van architectenbureau MVRDV en TU Delft geleid door Winy Maas. W?F houdt zich bezig met het onderzoek naar mogelijkheden voor de ontwikkeling van onze toekomstige steden. Zie ook: thewhyfactory.com. Op het Youtube-kanaal van The Why Factory is een groot aantal impressies te zien.
Tekst: Jasper Hartog — intern. (2017)
Foto’s: The Why Factory
